Uitvoeringstoetsen wetsvoorstellen invoering tweestatusstelsel en asielnoodmaatregelen
Op 23 september 2026 ontving de Eerste Kamer zes uitvoeringstoetsen over de wetsvoorstellen invoering tweestatusstelsel en asielnoodmaatregelen. Vijf daarvan zijn opgesteld door de IND en één, over de strafbaarstelling van illegaliteit, is onder coördinatie van het DG Migratie uitgevoerd.
Uitvoeringstoetsen
De rapportages betreffen:
- Uitvoeringstoets invoeren tweestatusstelsel
- Uitvoeringstoets nareis
- Uitvoeringstoets wijziging geldigheidsduur VVA
- Uitvoeringstoets afschaffen voornemenprocedure
- Uitvoeringstoets uitbreiding ongewenstverklaring
- Uitvoeringstoets strafbaarstelling illegaliteit
Alle rapportages en bijlagen vindt u op deze pagina.
Begeleidende brief IND
In een begeleidende brief schetst de IND een totaalbeeld van de uitvoeringsgevolgen van de eerste vijf toetsen. De uitvoeringstoetsen laten volgens de IND zien dat de voorgenomen wetswijzigingen, in combinatie met de implementatie van het Migratiepact per 12 juni 2026, de grootste hervormingen van het asielstelsel in dertig jaar vormen. De IND onderschrijft de noodzaak van hervormingen, maar waarschuwt dat de omvang, snelheid en samenloop van wijzigingen tot tot capaciteits- en implementatieproblemen kunnen leiden. De IND vraagt om voldoende tijd en een beheerst invoeringsproces van zowel de nationale wetsvoorstellen als het Migratiepact.
Implementatie
De implementatie van beide wetsvoorstellen hangt nauw samen met het Migratiepact dat op 12 juni 2026 in werking treedt. De IND besteedt vrijwel al haar verandercapaciteit aan dit pact en kan de nationale wetsvoorstellen niet eerder implementeren. Hoewel verschillende implementatiestappen (procesbeschrijvingen, communicatie, training) in enkele maanden uitvoerbaar zijn, vergt de structurele personele uitbreiding meerdere jaren. Eventuele gefaseerde inwerkingtreding is wat betreft de IND denkbaar (bijv. het afschaffen van de rechterlijke dwangsom).
Capaciteit en gevolgen
De wetsvoorstellen brengen aanzienlijke extra werklast mee. Met name het tweestatusstelsel, het inperken van het kerngezin en het toetsen van de extra voorwaarden bij nareis betekent veel extra werk. Zo verwacht de IND meer afwijzingen en vervolgprocedures bij nareis. Om het extra werk aan te kunnen is meer capaciteit nodig, zowel bij de IND, de advocatuur als de rechtspraak. De IND verwacht niet in staat zijn dezelfde doorlooptijden te halen of de bestaande achterstanden weg te werken. Het schrappen van de voornemenprocedure ontlast de IND enigszins en het schrappen van dwangsommen voorkomt op korte termijn een deel van de beroepsprocedures.
De IND wijst nadrukkelijk op de gevolgen voor asielzoekers en hun familie. Zij ervaren langdurige onzekerheid, oplopende wachttijden en een zware belasting tijdens de overgangsperiode.
Ambitie IND
De IND werkt aan een productiviteitsverbetering van minimaal 25% in 2028 door slimmer werken, vereenvoudiging van werkprocessen en gerichte groei. Dit is echter niet voldoende om al het extra werk te kunnen compenseren. Een grotere personele groei is op korte termijn onhaalbaar vanwege de grenzen van werving, selectie en opleiding.
Structureel kan de IND de werklastverzwaring van de wetten alleen opvangen in combinatie met de voorziene vereenvoudigingen en efficiëntievoordelen uit het Migratiepact. De IND wil de nieuwe asielprocedure onder het Migratiepact zo efficiënt en flexibel mogelijk inrichten met zo min mogelijk verplichte stappen. Dit is nodig voor de IND om in staat te zijn de nieuwe zaken (aanvragen van na 12 juni 2026) weer binnen wettelijke termijnen te beslissen.
Zie ook het bericht van de IND op haar eigen website.