Adviesraad Migratie over de Uitvoerings- en Implementatiewet Asiel- en migratiepact 2026

“Eén van de doelen van het asiel- en migratiepact is de asielketen efficiënter in te richten en de asielprocedure te vereenvoudigen. Verschillende maatregelen in het pact en in de uitvoeringswet moeten hieraan bijdragen. Veel van die maatregelen treffen de rechtsbescherming van asielzoekers. De voornemenprocedure wordt afgeschaft, rechtsbijstand wordt (mogelijk) afgeschaald en sommige beroepsprocedures worden beperkt. De samenloop van de eerste twee maatregelen heeft gevolgen voor de zorgvuldigheid waarmee besluiten worden genomen en heeft dus ook consequenties voor de behandeling van beroepen. De rechter en procespartijen (advocatuur en IND) zullen het verlies aan zorgvuldigheid in de administratieve fase in beroep moeten opvangen. Dat kan ertoe leiden dat het gestelde doel, het verkorten en efficiënter maken van de asielprocedure, niet wordt bereikt en procedures juist langer, complexer en inefficiënter worden, doordat correctiemechanismes en juridische bijstand gedurende de administratieve fase uit de procedure zijn gehaald. Dat betekent ook meer vernietigingen van besluiten in beroepsprocedures, waar de IND opnieuw op moet beslissen. Een ander punt van aandacht is het voornemen van de regering om in een aantal situaties te kiezen voor een beroepstermijn van één week. De adviesraad vreest dat een dermate korte termijn in de praktijk leidt tot een onnodig hoog aantal beroepsprocedures.

(..)

"Het tweede lid van artikel 36 van de Vreemdelingenwet 2000 van het wetsvoorstel biedt een delegatiegrondslag voor de minister van Asiel en Migratie om regels te stellen over de erkenning en toelating van juridisch adviseurs of andere counselors. In het regeerprogramma heeft de regering aangekondigd rechtsbijstand bij asielaanvragen zo veel mogelijk te willen beperken. Op welke manier de regering dit wil doen en in hoeverre kosteloze rechtsbijstand in de administratieve fase daadwerkelijk wordt beperkt wordt pas op een later moment uitgewerkt. Op grond van het pact mag de regering deze rechtsbijstand vergaand beperken en volstaan met een voorziening voor juridische counseling. De adviesraad wijst op de risico’s die zo’n vergaande beperking met zich meebrengt, met name als die tegelijkertijd met andere maatregelen wordt ingevoerd die de rechtsbescherming van asielzoekers beperken."

"Het schrappen van de voornemenprocedure maakt zowel onderdeel uit van het voorliggende wetsvoorstel als van het voorstel voor een Asielnoodmaatregelenwet. Met het afschaffen van de voornemenprocedure verliest de asielzoeker de mogelijkheid om te reageren op het voornemen van de IND om het asielverzoek af te wijzen. Afschaffing van de voornemenprocedure betekent dat een correctiemechanisme voor de zorgvuldigheid van de asielbeoordeling wegvalt. De adviesraad is van oordeel dat dit moet worden gecompenseerd, omdat de werklast van de bestuursrechter en de advocatuur in de beroepsfase hierdoor worden verzwaard. Het afschalen van de rechtsbijstand staat hier juist haaks op."

"Samenvattend zal door de cumulatie van maatregelen de asielzoeker minder goed voorbereid zijn en begeleid worden tijdens de procedure. Bovendien vervalt met de afschaffing van de voornemenprocedure een belangrijk correctiemoment. De adviesraad beveelt aan om af te zien van deze samenloop van maatregelen en te investeren in de rechterlijke macht en de bestuursrechter om een eventuele lastenverschuiving naar de beroepsfase als gevolg van de afschaffing van de voornemenprocedure en/of het afschalen van rechtsbijstand te compenseren.”