Invoering EU-Migratiepact: wat verandert er voor asieladvocaten?

Invulling juridische counseling in Nederland

Op dit moment heeft een asielzoeker vanaf de start van zijn asielprocedure recht op kosteloze rechtsbijstand van een advocaat. Onder de Asielprocedureverordening, die per 12 juni 2026 van toepassing wordt, worden lidstaten minimaal verplicht om de asielzoeker vanaf de start van zijn asielprocedure kosteloze onafhankelijke juridische ondersteuning (counseling) aan te bieden. Eind september 2025 werd bekend hoe Nederland invulling wil geven aan de juridische counseling en rechtsbijstand onder het Migratiepact:

• De asielzoeker zal vanaf het moment dat hij zijn asielaanvraag in Nederland registreert juridische counseling ontvangen. De IND neemt de uitvoering van de counseling op zich.
• De asielzoeker behoudt de mogelijkheid om correcties en aanvullingen in te dienen. Op en vanaf dit moment in de asielprocedure wordt voorzien in kosteloze rechtsbijstand door een advocaat.
• In de beroeps-, grens-, Dublin en opvangprocedures blijft het recht op kosteloze rechtsbijstand gehandhaafd.

In deze Kamerbrief van de Minister van Asiel en Migratie leest u meer over de inrichting van juridische counseling. De brief staat geagendeerd voor het commissiedebat asiel en migratie dat op 9 december vanaf 16.30 uur plaatsvindt.

Naar een nieuw ketenproces

De nieuwe asielprocedures onder het Migratiepact en het besluit van de Minister over juridische counseling hebben gevolgen voor inzet, werkzaamheden en vergoedingen van asieladvocaten. Op verschillende niveaus vindt hierover overleg plaats. Vanuit de advocatuur zijn vertegenwoordigers van de VAJN, SVMA, de NOvA betrokken evenals de AC-Contactpersoon Advocatuur (ACCA).

Door de keten (IND, COA, VWN, RvR en advocatuur) wordt gewerkt aan het inrichten van een nieuw ketenproces. Dit omvat het gehele logistieke proces vanaf het moment dat de asielzoeker zich meldt in AC Ter Apel (of aan de buitengrens op AC Schiphol) tot aan de beslissing van de IND op de asielaanvraag. Een belangrijk onderwerp voor de RvR en de advocatuur hierbij is de invulling van de juridische counseling door de IND en het omslagpunt naar rechtsbijstand door de asieladvocaat. Zodra de asielzoeker beschikt over een juridisch adviseur hoeft de IND niet meer te voorzien in juridische counseling. Op het moment dat de RvR een advocaat koppelt is deze verantwoordelijk voor het verlenen van rechtsbijstand.

Vanaf de inwerkingtreding van het Migratiepact gelden drie soorten procedures:

1. Gemeenschappelijke asielprocedure (versneld en niet-versneld)
2. Grensprocedure
3. AMMV procedure (de procedure voor het bepalen van de verantwoordelijke lidstaat conform de Asiel en Migratie Management Verordening).

De nieuwe asielprocedures worden ingericht zonder de huidige verplichte elementen zoals het aanmeldgehoor, de rust- en voorbereidingstijd en de voornemenprocedure. De huidige algemene en verlengde asielprocedure worden afgeschaft. Ook het huidige sporenbeleid van de IND komt te vervallen.

De vergoedingen van de advocaat in de asielprocedure sluiten nu nog aan op het huidige sporenbeleid en inrichting van de asielprocedure. Met de inwerkingtreding van het Migratiepact sluit de regelgeving niet meer aan op de praktijk. Het Besluit vergoedingen rechtsbijstand moet worden geactualiseerd. De benodigde wijzigingen worden de komende periode door de Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid in samenspraak met de relevante ketenpartners nader uitgewerkt.

Nieuwe asielaanvragen via AC-rooster

De IND streeft ernaar om nieuwe asielaanvragen na 12 juni 2026 zoveel mogelijk binnen de wettelijke termijnen af te handelen (lees ook deze brief van de IND). Daarmee wordt de planning van de asielprocedure naar verwachting weer beter voorspelbaar. De RvR gaat de nieuwe asielaanvragen vanaf dat moment ook weer volledig via de AC-roosters verdelen.

Dit betekent dat er in de tweede helft van 2026 meer capaciteit ingeroosterd zal worden. Daarbij is het van belang dat advocaten de ingeroosterde dagen ook daadwerkelijk reserveren voor het verlenen van rechtsbijstand in het AC.

Een punt van zorg is de toenemende werkdruk in combinatie met de verwachte afname van het aantal asieladvocaten, onder andere door vergrijzing. Om beter inzicht te krijgen in de beschikbare capaciteit van de asieladvocatuur voert het Kenniscentrum van de RvR de komende periode een onderzoek uit onder asieladvocaten.

Verder denkt de RvR na over oplossingen om ook met een beperkte capaciteit de rechtsbijstand voor alle asielzoekers te kunnen waarborgen. De RvR zet zich in om gesprekken van advocaten vanaf het Migratiepact weer meer gebundeld via de AC-roosters in te plannen en advocaten te faciliteren bij hun werkzaamheden op de behandellocaties.

Bestaande voorraad

Vanaf de inwerkingtreding van het Migratiepact wil de keten een nieuwe start maken met het gestructureerd afdoen van de nieuwe instroom. Tegelijkertijd zijn er zorgen over de grote bestaande voorraad asielaanvragen. Deze asielaanvragen zijn grotendeels gekoppeld aan een advocaat, maar de mensen zullen nog lang moeten wachten tot de IND hun aanvraag in behandeling neemt. Op dit moment wordt binnen de keten nagedacht over een aanpak om de bestaande voorraad asielzaken efficiënter te behandelen. Zodra hierover meer bekend is zullen wij u informeren.

Blijf op de hoogte via de AC signalering en AC-bijeenkomst

We proberen u de komende tijd via de AC-signalering zo goed mogelijk op de hoogte te houden van de ontwikkelingen. In het voorjaar zullen we een AC-bijeenkomst organiseren om u ook live bij te praten over de concrete gevolgen voor u als advocaat.